دانشیار گروه فناوری اطلاعات سلامت: تله مدیسین دسترسی عادلانه مردم به خدمات پزشکی

دکتر اصغر احتشامی دانشیار گروه فناوری اطلاعات سلامت دانشگاه و دبیر علمی همایش بین المللی تله مدیسین طی مصاحبه ای در خصوص تعریف تله مدیسین گفت: تله مدیسین، دورا پزشکی یا پزشکی از راه دور و به شکل فراتر، سلامت از راه دور می باشد که در واقع استفاده از کامپیوترها و تجهیزات مخابراتی برای ارایه مراقبت های بهداشتی درمانی و پزشکی از بعد مسافت های طولانی به نقاطی که به متخصصین دسترسی ندارند، بکار می رود.

وی ادامه داد: تله مدیسین می تواند همه حیطه های مراقبت های پزشکی را در بربگیرد از تشخیص تا درمان، مراقبت و یا پایش بیماری و ... در مراقبت های حضوری، بیمار و پزشک یا بیمار و درمانگر جابجا می شوند اما در مراقبت های تله مدیسین دانش پزشکی و اطلاعات بیمار هست که از راه دور مبادله و منجر به تشخیص صحیح و درمان به موقع می شود.

دکتر احتشامی ارایه خدمات تله مدیسین را اعم از خدمات پیشگیری، تشخیص، درمان، پایش از راه دور بیماران (تله مانیتورینگ) و خود مراقبتی عنوان کرد که می تواند باعث کاهش هزینه های بیماران و نظام سلامت گردد، بعلاوه در تله مدیسین به دو روش عمل می کنیم، مثل تست های پاتولوژی یا عکس بیماری های پوستی که از طریق ایمیل ارسال می شود و متخصص مربوطه نسبت به تشخیص و درمان اقدام می کند.

در روش دوم از تصاویر زنده یا ویدئو کنفرانس استفاده می کنیم، داده هایی مبادله می شود و معاینه های محدودی روی بیمار و مصاحبه چهره به چهره با بیمار نیز از راه دور انجام می گیرد، بدیهی است استفاده از این روش زمان انتظار بیمار در مناطق دور دست و محروم کاهش یافته و رضایتمندی بیماران را به همراه دارد.

دکتر اصغر احتشامی گفت: تله مدیسین به دسترسی عادلانه همه اقشار به خدمات پزشکی که یکی از پروژه های اصلی عدالت در سلامت در دنیا می باشد کمک می کند و می تواند برای همه قابل دسترس باشد، چراکه روش کار پیچیده نیست و برای مثال در تله کنفرانس می توان مستقل از زمان و مکان از طریق اینترنت و شبکه های مخابراتی داده ها را به اشتراک گذاشت.

دانشیار گروه فناوری اطلاعات سلامت دانشگاه یکی از کاربردهای تله مدیسین را در اعمال جراحی باز عنوان کرد، زمانی که بیمار دارای ضایعه ای است، با استفاده از دوربین و برقراری تله کنفرانس، می توان با متخصصی که در دور دست می باشد ارتباط برقرار نماید و با مشاهده ضایعه بصورت زنده و در اختیار دادن توصیه های لازم به جراح، جراحی موفقیت آمیزی را به پایان رساند، همچنین در برخی از درمان ها و تشخیص های چشمی هم مبنی بر تصویر می توان از تله کنفرانس استفاده کرد.

دکتر احتشامی قدیمی ترین شکل تله مدیسین را تله رادیولوژی عنوان کرد که در قدیم برای تشخیص های رادیولوژی، تصاویر رادیولوژی را تبدیل به دیجیتال و ارسال می نمودند، کما اینکه در تله کاردیولوژی یا درمان بیماری های قلبی از راه دور هم، برای سمع صدای قلب و ریه از گوشی تلفن استفاده و درمان هایی را شروع می کردند.

وی در خصوص رضایتمندی و درصد کارآیی این روشها گفت: در بیماری های پوستی خیلی شبیه به درمان های حضوری هست ودر دنیا 59 تا 88 % تشخیص های از راه دور در تخصص پوست مشابه ویزیت های حضوری بوده و اثر بخشی بالایی نیز داشته است، در مواقعی که لازم بوده تصاویر با کیفیت ذخیره و ارسال می شوند و تا 91 درصد هم این ویزیت ها از کیفیت بالایی برخوردار و تنها در 9 درصد موارد لازم بود که بیمار بعد از تله مدیسین از خدمات حضوری هم استفاده نماید.

دکتر احتشامی افزود: امروزه پرتقاضاترین تله مدیسین در زمینه قلب است که می توان الکتروکاردیوگرام را ارسال و از راه دور وضعیت قلبی بیمار را چک کرد. برای مثال فن آوری پیس میکرها، که امروزه دارای فناوری بلوتوث هستند، درآمریکا، این بلوتوث بین گوشی همراه هوشمند بیمار و پیس میکر بیمار ارتباط برقرار کرده و اگر بی نظمی در ضربان قلب بیمار حاصل شود، داده های بی نظمی به گوشی بیمار انتقال و از آنجا به مرکز اورژانس مخابره می شود و در اسرع وقت نسبت به اعزام تیم مراقبتی اقدام می گردد.

همچنین در کشورهایی که تعداد سالمندان زیادی دارند ما می توانیم از تله استروک (درمان سکته های مغزی از راه دور) بهره بگیریم، برای مثال در کشور آمریکا، سالیانه 750 هزار سکته مغزی رخ می دهد که از طریق تله استروک بین بیمارستان های محلی کوچک که متخصصین مغز و اعصاب ندارند با مراکز تخصصی مغز و اعصاب ارتباط برقرار کرده و تصاویری مثل سیتی اسکن و ام آرای بیمار را ارسال و از طریق ویدئو کنفرانس های زنده تست های تشخیصی و معالجه های بیمار از راه دور انجام می گیرد.

وی یکی دیگر از تخصص های تله مدیسین که در دنیا کاربرد زیادی دارد را روانپزشکی از راه دور یا تله سایکولوژی عنوان کرد که در واقع صدا و تصویر می تواند از طریق ویدئوکنفرانس مبادله و درمان و مشاوره صورت بگیرد. امروزه این روشها بخوبی جایگزین مشاوره چهره به چهره در دنیا شده، اما گاهی ممکن است با چالش هایی از قبیل قطعی اینترنت و ... همراه باشد.

دکتر احتشامی تصریح کرد: تله مدیسین علاوه بر دوربین، میکروفون، صدا، تصویر و شبکه مخابراتی، تجهیزات تخصصی خود را می طلبد در واقع تجهیزات تله مدیسین می تواند از راه دور سنجش های دیجیتالی را روی بدن بیمار انجام و روی شبکه های مخابراتی مبادله و سپس زمینه تشخیص ودرمان را در اسرع وقت فراهم نماید. برای مثال تله اسپیرومتری برای بیماران مبتلا به آسم یا برای مادران باردار که رفت و آمد برایشان سخت است، می توانیم از طریق مانیتورهای پرتابل جنین، سنجش هایی روی جنین انجام و نتایج را درمسافت های دور برای متخصصین ارسال کنیم، در آمبولانس ها نیز حین انتقال بیمار سنجش هایی انجام و وضعیت بیمار به بخش اورژانس مربوطه ارسال و آمادگی لازم برای ورود بیمار به اورژانس مهیا می گردد.

وی افزود: نمونه ای از تجهیزات آمبولانسی توسط تولید کنندگان داخلی و شرکت صا ایران در حال ساخت می باشد و اکنون نیز 1500 آمبولانس در سطح کشور مجهز به تجهیزات تله مدیسین ساخت این شرکت می باشند، در واقع ما برای اینکه تله مدیسین خوبی را ارایه کنیم، علاوه بر توانمندسازی ارایه دهندگان خدمت، پزشکان و پیراپزشکان، تجهیزات و زیر ساخت هایی از جمله نرم افزارهای مناسب که بیماران بتوانند در یک بستر امنی از طریق گوشی و کامپیوتر خود با متخصصین ارتباط برقرار کرده و داده هایشان محفوظ بماند احتیاج داریم، همچنین بستر مخابراتی امن با پهنای باند مناسب، که این تجهیزات پیچیده بتوانند امکان سنجش های لازم بر روی بدن بیمار بصورت بی وقفه و دائمی داشته باشند.

برای مثال امروزه در بیشتر کشورهای دنیا یک لنز تماس داخل چشمی برای بیماران دیابتی استفاده می شود که به آن نانو تیر گفته می شود، با استفاده از تکنولوژی نانو میکرو پروسسور یک آنتن وای فای خلی کوچک روی لنز قرار داده می شود و از طریق اشک چشم قابل برنامه ریزی ست که هرچند دقیقه یکبار از طریق اشک چشم، میزان قند خون بیمار سنجیده و داده ها را برای اپلیکیشنی که روی گوشی هوشمند بیمار قرار دارد مخابره نماید، اگر قند خون از دامنه ای بالاتر یا پایینتر رفت، مداخلات لازم انجام خواهد گرفت.

دکتر احتشامی دبیر علمی همایش تله مدیسین در ادامه گفت: با کاربردها و دستاوردهای مهم تله مدیسین که دسترسی عادلانه به خدمات سلامت را برای همه فراهم کرده، برآن شدیم که اولین همایش بین المللی تله مدیسین را در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با همکاری مرکز تحقیقات فناوری اطلاعات در امور سلامت، برگزار و ضمن قرار گرفتن صاحبان صنایع نظام سلامت کشور، صا ایران و سایر صاحبان صنایع فعال در کنار دانشگاه، مهمترین دستاوردها و تجربه های خودشان را در عرصه بین المللی ارایه نمودند.

وی تصریح کرد: در چند سال اخیر به ویژه در همه گیری بحران کرونا ثابت شد تله مدیسین می تواند در کشور ما هم جهت ارایه خدمات سلامت عملکرد مطلوبی داشته باشد، در این دوسال بسیاری از مسائل جانبی اجرای تله مدیسین به سرعت حل و سازماندهی شد و بسیاری از ارایه دهندگان خدمت هم بصورت پراکنده به ارایه خدمات بصورت تله مدیسین پرداختند.

دکتر احتشامی رشد استفاده از تله مدیسین در کشور را بیانگر تغییر الگو از شکل سنتی به ارایه خدمات تله مدیسین عنوان کرد که این دوره ی گذار، مستلزم مدیریت یکپارچه ابعاد حقوقی، اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی می باشد، یقینا ادامه کار در این مسیر، نیاز به هماهنگی بین بخش های مختلف نظام سلامت و همت والای متخصصین دارد، در این راستا، حاکمیت و قانونگذاری در ارایه خدمات تله مدیسین کشور جهت شفاف سازی مسیر پیش رو، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

وی توانمندسازی طیف وسیعی از ارایه دهندگان سلامت الکترونیک در کشور، اعم از پزشکان، پژوهشگران و متخصصان تله مدیسین را زمینه ساز ارایه خدمات مطلوب به مردم عزیز کشورمان عنوان کرد که استفاده از فناوری های جدید اطلاعات و ارتباطات، هوش مصنوعی، سلامت همراه و سایر فن آوری های نوین اطلاعاتی می تواند راهگشای افق های جدید در ارایه خدمات تله مدیسین در کشور باشد.

دکتر احتشامی گام نهادن در این مسیر را نیازمند همت جمعی نهادهای گوناگون بیان نمود که از طریق راهکارهای زیر تله مدیسین در کشور می تواند اجرایی می شود:

تدوین سند ملی تله مدیسین برای سیاستگذاری و حکمرانی صحیح، توسط وزارت بهداشت
سیاستگذاری مشترک وزارت بهداشت و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سایر وزارتخانه های متولی برای ملاحظات اخلاقی داده های تله مدیسین
سیاستگذاری وزارت بهداشت برای ترغیب متعهدانه نیروی انسانی سلامت، اجرایی و فنی به اجرای اصول تله مدیسین
سیاستگذاری نهادهای دولتی و غیردولتی در راستای تنظیم مقررات قانونی، فنی و اجرایی مرتبط با تله مدیسین
اعطای تولی گری برنامه آموزشی کارشناسی ارشد سلامت از دور به هیات ممتحنه، ارزشیابی و برنامه ریزی مدیریت اطلاعات و انفورماتیک پزشکی وزارت بهداشت
تاسیس و اجرای برنامه های آموزشی توسط گروه های آموزشی تحت نظارت آن هیات ممتحنه در دانشگاه های علوم پزشکی
تدوین برنامه های آموزشی مناسب برای توانمندسازی شناختی و مهارتی ارایه دهندگان و مصرف کنندگان خدمات تله مدیسین
تدوین استانداردها و گایدلاین های بالینی، مدیریتی و فنی تله مدیسین
تقویت زیر ساخت ها و بسترهای ارتباطی، به منظور پیاده سازی ایمن، سریع و بهنگام خدمات تله مدیسین به ویژه در مناطق دوردست
حمایت وزارت صنعت، معدن و تجارت از صنایع تجهیزات پزشکی و شرکت های دانش بنیان، به منظور تولید تجهیزات پزشکی مرتبط با تله مدیسین
هم افزایی انجمن های علمی تحصصی فعال در کشور به منظور پیشبرد ماموریت تله مدیسین در کشور
تدوین نظام نامه مدیریت اطلاعات سلامت در تله مدیسین
سیاستگذاری سازمان های ذینفع و حامی نظیر سازمان های بیمه گر برای پوشش خدمات تله مدیسین همانند خدمات حضوری
تعرفه گذاری خدمات تله مدیسین همگام خدمات سلامت حضوری و همدلی، همفکری و هم افزایی متخصصان، فناوری اطلاعات سلامت، مدیریت اطلاعات سلامت، انفورماتیک پزشکی و سیاستگذاران سلامت کشور