مصاحبه/ اصول مصرف دارو در ماه مبارک رمضان

گفتگو با کارشناس امور دارویی واحد تحقیق و توسعه معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان پیرامون روزه داری و نحوه مصرف داروها

فرناز ابراهیمی کارشناس امور دارویی در خصوص مصرف دارو برای روزه داران، اظهار کرد: در ایام روزه‌داری بیماران از حذف خودسرانه وعده‌های دارویی خودداری کنند و نیز دفعات مصرف و دوز مصرفی و فاصله زمانی مصرف داروها را تغییر ندهند، چرا که این عمل باعث ایجاد اختلال در روند درمان می شود و اثر بخشی داروها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

وی افزود: بیمارانی که ملزم به استفاده از دارو هستند، قبل از هر اقدامی حتمأ باید با پزشک معالج خود در این زمینه مشورت کنند.

این کارشناس امور دارویی با بیان اینکه معمولأ حجم وعده غذای مصرفی در ماه مبارک نسبت به وعده معمولی در سایر اوقات بیشتر است، خاطرنشان کرد: به طور کلی اکثر مردم در وعده افطار، روزه خود را با غذاهای حاوی مقادیر بالای کربوهیدرات و چربی به همراه چای باز کرده و یک وعده حاوی پروتئین به عنوان شام بلافاصله بعد آن و یا با ۲ تا ۳ساعت فاصله مصرف می کنند.

ابراهیمی ادامه داد: این نکته حتمأ مدنظر قرار بگیرد که حجم بالای غذا طبیعتأ باعث تأخیر در جذب اکثر داروها می شود.

وی با تاکید براینکه به صورت کلی غذا می‌تواند باعث کاهش، افزایش و یا تأخیر در جذب دارو شود، تصریح کرد: در صورت مصرف یک دوز منفرد دارو در طول شبانه روز در صورتی که لازم است دارو با معده خالی مصرف شود، بهترین زمان مصرف یک ساعت قبل سحری یا دو ساعت بعد افطار است و درصورت مصرف دوز چندگانه در طول شبانه روز بیمارانی که مجبور به مصرف روزی دو یا چند دارو هستند، ممکن است پس از مشورت با پزشک معالج خود قادر باشند داروهای خود را در فاصله بین افطار تا سحر استفاده کنند، در مواردی خاص ممکن است پزشک معالج قادر باشد با جایگزینی داروهای این بیماران با انواع طولانی اثر آنها و یا تعویض دارو با یک داروی مشابه با نیمه عمر طولانی تر امکان روزه داری برای این بیماران را  فراهم کند.

وی افزود: ممکن است در مواردی پزشک معالج با جایگزین کردن اشکال غیرخوراکی داروها با انواع خوراکی آنها امکان روزه‌داری را برای برخی بیماران فراهم کنند.

به گفته این کارشناس دارویی از آنجا که مصرف کافی آب و مایعات نقش مهمی در دفع داروها و متابولیت‌های ناشی از آنها دارد، خاطرنشان کرد: لازم است دقت شود که در فاصله بین افطار تا سحر به میزان کافی آب و مایعات به بدن روزه داران و به خصوص بیمارانی که دارو مصرف می کنند، برسد.

ابراهیمی اضافه کرد: اگر با توصیه پزشک، با ارائه راهکارهای لازم، روزه برای شخصی ضرر نداشته باشد، چیدمان جدید دارویی و برنامه مشخص برای مصرف داروها به خصوص در مورد بیمارانی که هر روز بیش از یک قرص می خورند، لازم است.

وی با بیان اینکه جذب برخی داروها همزمان با مصرف غذا تغییر نکرده و یا در برخی موارد حتی افزایش نیز پیدا می کند، گفت: اما بسیاری از داروها نیز در صورت مصرف همزمان با غذا دچار کاهش جذب می شود. بنابراین باید در این خصوص در مورد هر دارو با پزشک و یا داروساز مشورت کنید.

این کارشناس در مورد داروهایی که جذب آنها به میزان قابل توجهی تحت تاثیر غذا قرار می‌گیرد، گفت: دارو باید یک ساعت پیش از غذا یا ۲ تا ۳ ساعت پس از مصرف غذا، استفاده شود.
به گفته ابراهیمی تغییر زمان مصرف برخی داروها از روز به شب می تواند عارضه هایی را به بیمار تحمیل کند. اگر بیمار بیش از یک دوز از این دارو استفاده کند بهتر است از این نظر بررسی شود و بهترین رژیم مصرف برای وی در نظر گرفته شود.

وی در مورد بیمارانی که چندین داروی مختلف استفاده می کنند، اظهار کرد: به دلیل طولانی بودن زمان روزه‌داری ممکن است دو یا چند دارو را با هم مصرف کنند. مصرف همزمان یا با فاصله کم برخی داروها می تواند مشکل ساز یا حتی مخاطره‌آمیز شود. باید توجه کرد که اثر بخشی برخی داروها ممکن است به دلیل تغییرات فیزیولوژیک بدن در ماه رمضان، دچار تغییر شود.

این کارشناس دارویی در مورد لزوم تقویت سیستم ایمنی بدن در ماه مبارک رمضان و در ایام کرونایی، گفت: بهتر است افراد در وعده‌های غذایی مواد غذایی مفید و غنی از ویتامین را جای دهند. افرادی که بدن ضعیف‌تری دارند و دارو نیز مصرف می کنند بهتر است در خصوص مصرف مولتی‌ویتامین به ویژه در روزهای پایانی ماه رمضان از پزشک خود سوال کنند.

ابراهیمی اضافه کرد: از آنجایی که عادات غذایی در ایام ماه مبارک باعث بروز تغییراتی در روندهای فیزیولوژیک و متابولیک بدن و در نتیجه ایجاد تغییراتی در میزان و سرعت متابولیسم و دفع داروها خواهد شد، لازم است علائم حیاتی مربوط به کنترل بیماری با دقت بیشتر و در فواصل کوتاهتری کنترل شود.

وی توصیه کرد: در صورت وقوع مشکلات درمانی در ماه رمضان بهترین کار برای روزه‌داران مشورت با پزشک معالج و داروساز خود است، چراکه متاسفانه بسیاری از افراد در ماه رمضان بدون مشورت با پزشک خود اقدام به روزه گرفتن و تغییر در فواصل مصرف داروها و و دوز و زمان مصرف آن‌ها می‌کنند که این می‌تواند به ضرر سلامتی آن‌ها باشد.